Tiijollisen tekstin šanašto vienankarjalakši

Kerännyt karjalan sanakirja- ja sanastotyön kurssilla: Elena Rapa
Tarkistanut: Olga Karlova

Tämä šanašto on luajittu Päivännoušu-Šuomen yliopisson Karjalan kielen šanakirja- ta šanaštoruato -kurššilla. Šanašto on luajittu tiijollisen tekstin kirjuttamista varoin, ta šen tarkotuš on olla apu šiula, ken tuumaičet mimmoset šanat šovitah tiijolliseh kirjuttamiseh. Šanoja on 95, ta niitä on kerätty karjalan eri murtehien šanakirjoista ta erähistä tiijollisista tekstilöistä. Šanoja on mukauvutettu vienankarjalah, ka uušieki šanoja on tuumaitu ta luajittu. Šana-artikkeliloissa on enšimäisekši šana karjalakši, šiitä taivutušmuuvvot ta šanaluokka, ta kielitiijon jälkeh tulou šuomenkielini vaštineh. Missänih šanoissa on niise esimerkkivirkeh peräššä, jotta käyttöyhtevyš olis šelkie.

abstrakti (abstraktin, abstraktie) s. – tiivistelmä

ainehisto (ainehisson, ainehistuo) s. – aineisto, materiaali – Tutkimukšen ainehistona käytetäh Muumi-kirjojen karjalankielisie kiännökšie.

aksentiiruija (aksentiiruičen, aksentiiruiččou, aksentiiruijah) v. – korostaa, kiinnittää erityistä huomiota – Koukkunen aksentiiruiččou, jotta karjalankielisie muumikirjoja ei ole tutkittu äijän aijempah.

alkušanat (alkušanojen, alkušanoja) s. – johdanto

analisi (analisin, analisie) s. – analyysi

analisoija (analisoičen, analisoiččou, analisoijah) v. – analysoida – Tutkimukšen ainehistuo analisoijah tulijašša kappalehešša. Ainehistuo analisoijah tevoksen x avulla.

argumentoija (argumentoičen, argumentoiččou, argumentoijah) v. – argumentoida

arhiiva (arhiivan, arhiivua) s. – arkisto

arpivoija (arpivoičen, arpivoiččou, arpivoijah) v. – arvioida – Sarhimaa (2017) arpivoiččou, jotta karjalan kielen malttajie on Šuomešša 11 000, ta šitä pakajau jokani päivä 5 000. Sarhimaan mukah kieliyhtehisön jäsenie on arpivolta yhteheš 30 000. (Sarhimaa 2017: 111–115)

arpivo (arpivon, arpivuo) s. – arvio

arvella (arvelen, arvelou, arvellah) v. – luulla, olettaa – Arvelen, jotta eniten käytetyt kiännöšstrategiat ollah laihina ta mukaelma. Še on tutkimukšen hipotiesi.

avuanšana (avuanšanan, avuanšanua) s. – avainsana

erottua (erotan, erottau, erotetah) v. – erottaa – Kiännöšstrategiat voijah erottua esimerkiksi nelläh luokkah: laihina, kiännöš, mukaelma ta korvuamini. 

esiintyö (esiinnyn, esiinnyt, esiinnytäh) v. – esiintyä – Kiännökšen huahmojen nimilöissä esiinnytäh yhteheš 5 laihinua ta 6 mukaelmua. Muut nimet ollah kiännetty tahi korvattu.

esimerkki (esimerkin, esimerkkie) s. – esimerkki

esitellä (esittelen, esittelöy, esitelläh) v. – esitellä – Tässä kappalehešša esittelen tarkempah tutkimukšen piätermit.

esittyä (esitän, esittäy, esitetäh) v. – esittää – Koukkunen esittäy oman teorijan, kumpasen mukah…

etiikka (etiikan, etiikkua)s.– etiikka

filosofini (filosofisen, filosofista) a. – filosofinen

hipotiesi (hipotiesin, hipotiesie) s. – hypoteesi

humanistini (humanistisen, humanistista) a. – humanistinen

huomata (huomuan, huomuau, huomatah) v. – huomata – Tulokšie tarkkual’l’ešša huomatah, jotta karjalankielisen ta šuomenkielisen kiännökšen välillä on eruo.

hyövyntyä (hyövynnän, hyövyntäy, hyövynnetäh) v. – hyödyntää – Tutkimukšešša hyövynnetäh arhiivan litteroituja pakautteluja. 

kaččuo (kačon, kaččou, kačotah) v. – tarkastella, katsoa

kačella (kaččelen, kaččelou, kačellah) v. – tarkastella, katsella

kaikkieh adv. – kaikkiaan– Kiännökšeššä on kaikkieh 20 huahmojen nimie, kumpasie kačellah tarkempah.

kandidatti (kandidatin, kandidattie) s. – kandidaatti – Hiän on humanististen tietojen kandidatti.

kappaleh (kappalehen, kappalehta) s. – kappale

kenttämatka (kenttämatan, kenttämatkua) s. – kenttämatka – Kävin kenttämatalla Jyškyjärvellä, kušša pakauttelin karjalankielistä rahvašta. 

kerätä (keryän, keryäy, kerätäh) v. – kerätä – Kenttämatalla keräsin paikallista nimistyö.

keškittyö (keškityn, keškittyy, keškitytäh) v. – keskittyä – Täššä tutkimukšešša keškitytäh karjalan kielen murtehien eroloih.

keryäntämatka (keryäntämatan, keryäntämatkua) s. – keruumatka

konstatiiruija (konstatiiruičen, konstatiiruiččou, konstatiiruijah) v. – todeta – Koukkunen konstatiiruiččou, jotta karjalan kieleššä šuau nähä šekä šuomen jotta venäjän kielen vaikutušta.

kuin adv. – kuten

kuiteinki adv. – kuitenkin

kuvual’l’a (kuvualen, kuvual’ou, kuvual’l’ah) v. – kuvailla – Šiitä kuvualen kielten eroloita tulijašša kappalehešša eryähän kuavan kautti.

kvalitatiivini (kvalitatiivisen, kvalitatiivista) a. – kvalitatiivinen – Tutkimušta analisoijah kvalitatiivisesti, eli luavullisešti.

kvantitatiivini (kvantitatiivisen, kvantitatiivista) a. – kvantitatiivinen – Tutkimušta analisoijah kvantitatiivisešti, eli miärällisešti.

kyšely (kyšelyn, kyšelyö) s. – kysely – Tutkimušta varoin luajittih kyšely, kumpaseh vaššattih 30 henkie.

käsitellä (käsittelen, käsittelöy, käsitelläh) v. – käsitellä – Tulokšie käsitelläh tarkempah kappalehešša 4.

käyttyä hyväkši (käytän, käyttäy, käytetäh) v. – käyttää hyväksi, hyödyntää

litteroija (litteroičen, litteroiččou, litteroijah) v. – litteroida – Enšin pakauttelut litteroijah ta šiitä niitä ruvetah tarkaštelomah ta analisoimah.

luatie (luajin, luatiu, luajitah) v. – tehdä, laatia

lujottua (lujotan, lujottau, lujotetah) v. – tähdentää, korostaa – Koukkunen lujottau, jotta tätä karjalan kielen ilmivyö pitäis tutkie luajemmin.

lähe (lähtien, lähettä), lähtiet mon. (lähteijen, lähteitä) s. – lähde, lähteet

läheh (lähtehen, lähehtä), lähtehet, mon. (lähtehien, lähtehie) s. – lähde, lähteet

lähehluvettelo, läheluvettelo (-luvettelon, -luvetteluo)s. – lähdeluettelo

magisteri (magisterin, magisterie) s. – maisteri– Hiän on filosofien magisteri.

materijali (materijalin, materijalie) s. – aineisto, materiaali – Tutkimukšen materijalina käytetäh kenttämatalla kerättyö kieliainehistuo.

metodi (metodin, metodie) s. – metodi, menetelmä

miäritellä (miärittelen, miärittelöy, miäritelläh) v. – määritellä – Täššä tutkimukšešša käytetyt kiännöšstrategijat miäritelläh kappalehessa 3. Koukkunen miärittelöy, jotta tutkimukšešša paissah Šuomešša eläjistä karjalankielisistä karjalaisista.

mukah adv. – mukaan – Tulokšien mukah… Koukkusen mukah…

niise adv. – myös

noštua esih (noššan esih, noštau esih, noššetah esih) v. – nostaa esille – Koukkunen noštau esih esimerkin vienankarjalan aštevaihtelušta ta peruštelou šen kautti oman väitökšen.

näkökulma (näkökulman, näkökulmua) s. – näkökulma

näyttyä (näytän, näyttäy, näytetäh) v. – näyttää – Tämän tutkimukšen tulokšet näytetäh, jotta…

ošašto (ošaššon, ošaštuo) s. – osasto – Opaššun humanistisella ošaššolla.

ošutella (ošuttelen, ošuttelou, ošutellah) v. – esitellä

ošuttua (ošutan, ošuttau, ošutetah) v. – osoittaa, esittää – Tutkimukšen tulokšet ošutetah, jotta…

pakautella (pakauttelen, pakauttelou, pakautellah) v. – haastatella

pakauttelu (pakauttelun, pakautteluo) s. – haastattelu

pakauttua (pakautan, pakauttau, pakautetah) v. – haastatella

panna talteh (panen, panou, pannah) v. – tallentaa

peruššella (peruštelen, peruštelou, peruššellah) v. – perustella

proplematisoija (proplematisoičen, proplematisoiččou, proplematisoijah) v. – problematisoida– Koukkunen proplematisoiččou teorijua šentäh kun še ei ota huomivoh…

rajottua (rajotan, rajottau, rajotetah) v. – rajata – Tutkimukšen aihe pitäy rajottua, jotta šiitä ei tule liijan luaja.

šelittyä (šelitän, šelittäy, šelitetäh) v. – selittää, selvittää – Koukkunen šelittäy, jotta karjalan kielen piämurtehista livvinkarjalašša on eniten venäjän kielen vaikutušta.

šelvittyä (šelvitän, šelvittäy, šelvitetäh) v. – selvittää – Tutkimukšen tarkotuš on šelvittyä, ollahko huahmojen nimet laihinoitu vain mi niijen kiännöšstrategia on.

šen sijah, šen vaštah – sen sijaan

šiämyššän analisi s. – sisällönanalyysi – Tutkimukšen metodi, kumpasen kautti ainehistuo kačotah, on šiämyššän analisi.

spruavie (spruavin, spruaviu, spruavitah) v. – toteuttaa – Kyšely spruavittih kevyällä 2022 ta šiih vaššattih 20 henkie.

šummennuš (šummennukšen, šummennušta) s. – tiivistelmä

šummentua (šummennan, šummentau, šummennetah) v. – tiivistää – Tutkimukšen alkuh tulou abstrakti/šummennuš, kumpasešša šummennetah tutkimukšen aihe, metodi ta tulokšet. Šummennuš antau kuvan tutkimukšen šiämykšeštä.

tallentua (tallennan, tallentau, tallennetah) v. – tallentaa – Pakauttelut on tallennettu šykyšyllä 2021.

tarkaššella (tarkaštelen, tarkaštelou, tarkaššellah) v. – tarkastella – Tutkimukšešša tarkaššellah šuomen kielen vaikutušta karjalan kieleh.

tarkentua (tarkennan, tarkentau, tarkennetah) v. – tarkentaa, täsmentää – Koukkunen tarkentau, jotta šliäppä-š esiintyy enämpi vienankarjalašša kuin šuvi- tahi livvinkarjalašša.

tarkkual’l’a (tarkkualen, tarkkual’ou, tarkkual’l’ah) v. – havainnoida, tarkkailla

teorija (teorijan, teorijua) s. – teoria

teorettini (teorettisen, teorettista) a. – teoreettinen – Teorettiset lähtökohat esitelläh/ošutellah toisešša kappalehešša.

tieto (tiijon, tietuo) s. – tiede

tietokunta (tietokunnan, tietokuntua) s. – tiedekunta – Opaššun filosofisešša tietokunnašša.

tiijollini (tiijollisen, tiijollista) a. – tieteellinen – Tämä on kiännöštiijollini tutkimuš.

tiijonantaja (tiijonantajan, tiijonantajua) s. – informantti – Tiijonantajien nimet on muutettu tutkimušetiikan takie.

tiijuš (tiijukšen, tiijušta) s. – tiede

toventua (tovennan, toventau, tovennetah) v. – toteuttaa – Materijalina on nellä pakautteluo, kumpaset on tovennettu joukkoloissa.

tovistua (tovissan, tovistau, tovissetah) v. – todistaa– Tutkimukšen tulokšet tovissetah, jotta alušša esitetty hipotiesi on toši.

tuloš (tulokšen, tulošta), tulokšet, mon. (tulokšien, tulokšie) s. – tulos, tulokset

tutkie (tutkin, tutkiu, tutkitah) v. – tutkia – Täššä tutkimukšešša tutkitah mitein Muumi-kirjojen huahmojen nimet ollah kiännetty.

tutkimuš (tutkimukšen, tutkimušta) s. – tutkielma, tutkimus

tuumaija (tuumaičen, tuumaiččou, tuumaijah) v. – pohtia – Tutkimukšen jatkomahtuo tuumaijah viimiseššä kappalehešša, eli yhtehvevošša.

vaštakavah, toisin, šitä vaštah adv. – päinvastoin

verrata (vertuan, vertuau, verratah) v. – verrata

vertualija (vertualijan, vertualijua) a. – vertaileva – Tutkimuš on vertailija, šentäh kun šiinä verratah muumikirjojen karjalankielistä ta šuomenkielistä kiännöštä.

yhteheš adv. – yhteensä

yhtehveto (yhtehvevon, yhtehvetuo) s. – yhteenveto – Tutkimuksen loppuh luajitah yhtehveto, kumpasešša šummennetah tutkimuš ta tuumaijah niise esimerkiksi tutkimukšen ušottavutta ta jatkomahtuo.