Rastavanukko-rastavankalenduaru

Karjalan kiännösseminuaras on luajittu vie yksi rastavankalenduaru! Täs rastavankalenduaras jullatah talvikuun aigua suarnu rastavanukon… ei ku rastavankozabošin roindas (Z. Topelius). Tekstu jullatah vuittilois ainos ezmässargen. Tekstu jullatah segakarjalakse, sendäh gu sen ollah kiännetty omile murdehile karjalan kiännösseminuaran opastujat.

Kiännökset ollah tarkistettu Olga Karlova (vienankarjala), Katerina Paalamo (suvikarjala) da Natalia Giloeva (livvinkarjala).

4.12. (kiännettih Aira Sumiloff, Elena Rapa da Hannu Lappalainen)

Jogahinehäi tundou rastavanukon, vai kenbo tundou rastavankozabošin? Ennevahnas häi oli lapsien hyvä ystävy, gu häi nellin jalloin juosta hyčytti synnynpiän zualah, tuuhei turki piäl da levvas pitky pardu, sarvinnu puuluzikat da kaglas poimičču, kudai oli täyzi ylen čomua podarkua. Nygöi häi on jiännyh jo vahnanaigazekse da jättänyh omassah virran rastavanukole, kudai maltau kävellä kahtel jallal eigo ni ole perinyh kozabošin tundomerkilöis muudu, gu turkin da parran. Aijat muututah, vessel rastavugi muuttelehtihes moneh tabah. Vaigu rastavankozabošši ei enämbiä meile ni kävy, ga sen sijah häi kierdelöy muijal, kunnegi hänel pidäy kävvä, konzu hänen virgu täs muailmas on yhtymittua gul’aija, gul’aija, gul’aija…

Kempä še roštuonkosapokko on? Vot kun šen tietäsimä! Mie isen kihlah kolmellakymmenellä naškulaisella isumua yhtä vanhua sliivakičun kivie vaštah, jotta šie še et malta šanuo miula, ken še roštuonkosapokko on. Tietänet šen, voitat ne kolmekymmentä naškulaista; a kun et šie tietäne, a mie tiijän, niin mie voitan šiulta vanhan sliivakičun kiven. Ta kun šiitä kašvanou puu, voitan mie ne kaikki sliivat, kumpaset šiinä puušša kašvetah. Ta paičči näitä sliivoja kaikki ne puut, kumpaset niistä kašvetah, ta šiitä niijen lukomattomien puijen sliivat ta kaikki puut ta sliivat, mitä ajan oloh kašvau näistä lukomattomista sliivoista, – kaikki muailman sliivat. Arvelempa mie, jotta šilma ajatuttau iskie moiset kihlat.

Kenbo se rastavankozabošši sit on? Ahah, oletgo jo nenänsydii? Sanongo sen sinule? A ku sinä menetät kihloiniškun? Ei, älä ni duumaiče, gu rastavankozabošši on Antti libo Maija, kudai on sellinnyh turkih! Rounoku minä en sidä tiedäs. Rounoku minä en olis löydänyh hänen starinua čardakas vahnas kornizas rastavanlahjan kiärehbumuagan tukus, sih aigah, ku olin kaheksavuodehine. No, suat kuulta starinan; se ei ni ole pitky.

11.12. (kiännettih Maura Häkki, Hannu Lappalainen da Eeva Manni)

Oletgo lugenuh rastavanjevangelien? Tiettäväine olet sen lugenuh; kuibo muite tiedäzitgi, mi Rastavu on! Rastavu ei ole rastavanlahjat, ei se ole tuohuksil čomendeltu kuuzi, Rastavu ei ole ni kabakala, pudro libo rastavanpiiraihut eigo ni sežo vällys kaikis kodiruadolois, eigo ni kirikön suat tuohukset libo čoma psalmoin pajatandu, ei! Rastavu on äijiä, äijiä enämbi, da sen suat kuulta rastavanjevangeliespäi. No se kai on ylen suuri da suurenmoine dielo, gu se ei synny pikkarazeh suarnah. Sendäh minä sanelen sinule vaiku vähäzen pyhäs rastavanyös.

Oli neče aigu vuvves, konzu talvi kiäriy kogo pohjalan lumiod’d’ualah. Loittozen Ruočin da vakkinazen Suomen selgozil oli ylen vilu, ga lämmäs Juudanmuas oli talviyö lauhkei, kui ligakuun yö meil. Nouzemu bulbetti kui ennegi, puut hoivahutettih vähäzel huamakkahembinnu, migu enne, ga omii lehtilöi humizuttamattah. Suuren mäin kuhmuloil nägyi vähäine lundu, ga uittolois čiikkai vie heinänkorzii niityl lekkujile žiivattukarjoile. Luondo ei olluh kielahuskuolluh muga kui pohjazis mualois; neče vaigu huogavui kezäräken jälgeh; neče magai kui ozakas lapsi; neče oli potkannuh peittien iäreh piälpäi, eigo sil ni olluh yhtelläh vilu.

Oli ihmehen hil’l’ane da tyyni yö. Se oli tullun terväh nenga kuin suvimuan yö ainos tulou, viibymättä, hämärdämättä. Päivä painu taivahanrandua kohti, da oli vielä täyzi päivä; se painu taivahanrannan tuaksi da siidä tuli kerralla pilkkone pimie. Tähet allettih läpettiä taivahalla kuin tuohukset, ei yksittiän kuin meilä, suurimmat enzimäin, siidä pienimmät, vain kaikki yhellä aigua, buitto kuin zanavieska olis terväh veitty yläh da sen tagua nävyttäis räiköttäjät ilotulet. Vuoriloilla, kussa ilma oli muzavansinine da läbinägyjembi kuin hienoin st’okla, läpetettih taivahan tähet niijen suurimmassa forssassa, da yhelläh nenga merkillizen tyyninä, kuin ei niken niistä tahtois omalla kiltoksella toista huijata. Heikoimmat kiindotähet läpetettih yhteh armassettavah vesseläh luaduh kuin suuret peittoperäzet päivät miärättömässä loittohuossa. Sirius iski silmiä linnunruan sumakalla valgiehämyllä, buitto kuin sanois: valvo, valvo, elä magua, läpetämmä nyt jogahine Jumalan kunnivoksi!  Da suuri täyzikuu, kumbane muiten nenga ylbiesti purjehtiu taivahan valdamerellä, hiivo nyt kuin varbahillah yli taivahankannen da varai, jotta ei peittäis ni ainavuo tähtie hänen kuldasuojuksen tuaksi.

18.12. (kiännettih Aleksandra Soloveva, Aira Sumiloff, Maura Häkki da Elena Rapa)

Paimenet varteitih karjojah notkošša Viflejemin vuaran juurella ta nähtih uuvven, šuuren ta komien tähen, kumpani šytty kešellä ilmankantta ihan heijän piän piällä. Hyö oltih ušeičči valvottu yöt paimenešša ollešša, tähet oltih heijän ilmanikuset yštävät, vain tätä uutta tähtie hyö ei tunnettu. Ta konša hyö imehittih, mitä še voinou merkitä, toi anhelien laulu heilä šen ilosen viessin, kumpani kerrotah roštuonpäivän jevanhelissa.

Matalašša liäväššä ištu Jumalan muamo, neičyt Muarie, pikkaraini lapši yšäššä, ta liävän kohalla välähteli paistua šuuri, kaunis, kiilakka tähti, ta Hospotin huohtajat anhelit liijeltih šen ylähänä šiivet lošnien ta laulettih niin taivahallisen hempeitä lauluja lapšen kunnivokši, jotta ilonkyynälet viertih Muarien näkyö pitin. Vain hataran liävän šeinärakoloista puhalti vilu yötuuli, ta pieni Iisussa-lapši vapisi muamon polvilla.

Kon’ušis oslien ker seizoi kozabošši, kudual oli lämmin da tuuhei turki ylen pehmiedy villua. Maria sanoi bošile: – Hyvä ystävy, anna minulleni vähäine villua sinun suures turkispäi, štobi suazin lämmittiä omua pikkarastu lastu, kudual on vilu.

Ga kozabošsi oli gruuboi da taibumatoi: – Oma iče on jogahizen paras ystävy, vastai häi, – da minä tarvičen nahkan pyzyttäväkse lämmänny. Eigo häi andanuh Jumalan muamale ni yhty karvua (minus karvua, konzu eihäi kozabošil ole höyhenii), hos hänel oli yllinkyllin.

Sit kuuli tai gruuboisydämelline da egojistu kozabošši iänen, kudai sanoi hänelleh:

– Pokkoraiska, et šie tiijä, mitä olet ruatan: olet kieltän Hospotin pojalta uujun omašta kylläsyöštäš šinä yönä, kumpasena hiän šynty; šentäh šiula pitäy täštä šuaten jokahisena roštuonyönä matata rauhattomana ympärihis muailmua vilušša ta pakkasešša. Turkki ei šilma šuojua, vain šilma kylmäy, ta tyhjäh šuat molie lämmintä šiämeheš, ta niin šiula pitäy šopie omat pahanruatamiset pikkaraisie lapšie kohtah, kuni heijän malittušanat šilma piäššetäh.

22.12. (kiännettih Aleksandra Soloveva, Sanna Mylläri da Maura Häkki)

Heti tunti ukko, jotta suutinta stuaniutuu. Hiän juoksi pakoh vuaroih, ka hurvehtu ta havaččautu vašta tulijana roštuonyönä, konša hänen piti lähtie pitkäh matkah. Ta niin hiän kiertäy vielä nytki joka roštuonyö ympärihis muailmua ta kuulou, kuin luonnon iänet paissah keškenäh: – Nyt on kallis roštuonyö, tänä yönä ei kenkänä šua ruatua pahua toisilla! – Sen kuulou kozabošši eigo voi korvii iänis salvata, ku muga kuuluu sinä yön kaikkiel: vuaroil, orgoloil, mečis da tazangoloil, korgiel ilmas da syväl merespäi. Kozabošši, kudai on rikkonuh pyhän yön rauhan, yksin vilussah kulgou dorogua myö, ga häi tiedäy, kedä eččiy. Häi kävyy lapsien luo korvuamas, midä on soimes virujia lastu vastah rikkonuh. Häi kaikkeh luaduh oppiu piästä heijän čestih, tuou heile kaikkii čomembat podarkat, a yksikai hyö ylen harvah mustetah händy passiboija. Kozabošši-rašku, konzu toizet iloijahes, häi atkaloičeh: häi moizennu igävänny tulou da muga unohtetunnu lähtöy; häi muga bohatannu tulou da tyhjien viršilöinke iäre lähtöy. Sidä ei lapset ni duumaija; hyö kozabošile irvistellähes, händy turkis temmatah, juostah peittoh kozabošin iel. Ga hos joga rastavua muga pahoi otettaneh händy vastah, tuaste tulien rastavan häi tulou järilleh tuvven mostu čomua da vie čomembuagi podarkua kerallah. Duumainnou kozabošši: Toinah minä yksikai jälles jälgimäiziidäh suan lapsien mielen hellenemäh da iččeni kierdoaijan lyhenemäh heijän ystävyön täh.

Da nygöi olen kerdonuh sinule, ken rastavanukko on, da voittanuh sinulpäi kaiken muailman sliivat. Da konzu kai net sliivat pannah idämäh (ei syönne ken niilöi enne sidä), da konzu net kai kazvetah sliivupuuloikse da kai net sliivupuut tuaste nostetah uuzii sliivoi da uuzii sliivupuuloi, nenga rastavanukko ainos vai ymmärdäy ymbäri muailmua pyhänny rastavanyönny.