Pirjo-Liisa Kotiranta: Skokku-Skokuna läksi muailmalla

7.12.2021

Vienankarjalan kurššilla Pirjo-Liisa Kotiranta šai tehtäväkšeh kirjuttua starinan. Opaštajalta tuli nellä enšimmäistä virkehtä, mukavaisen jaton starinalla Pirjo-Liisa on kekšin iče.

Skokku-Skokuna läksi muailmalla

Oli mečäššä lampi, pikkaraini šemmoni, šiinä eli skokunojen pereh. Oli heilä poika. Šillä pojalla šuu oli niin šuuri, jotta korvašta korvah šuati. Kerran istuu hiän ta i smiettiy, jotta pitäis miun käyvvä muailmua kaččomašša.

Hiän smiettiy, smiettiy. Vot, hiän kekšiy! Hiän kačahtau ympärilläh ta huomuau, jotta pereh on kovolla. Hiän röhähtäy, avuau šuuren šuun ta karjahtau: ”Mie lähen muailmalla!” Koko pereh jähmettyy. Hyö issutah šuurella lumpehen lehellä lekahtamatta ta kačotah poikua šuurilla šilmilläh.

Mänöy kotva, mänöy toini. Šiitä pienin čikko pikkaraini, kyšyy pienen pienellä iänelläh: ”Tuotko šie miula vuottajaiset?” Poika, häntä kučutah Skokku, hyvilläh kurkettau ta šanou: ”Mie en tiijä, konša mie myöššyn. Mie arvelen, jotta muailma on šuuri! Miula voipi männä pitälti šielä muailmalla. Konša mie tulen jälelläh, šie voit jo elyä missänih toisella lumpehen lehellä.”

Pikkaraista čikkuo vähä šuurempi čikko kyšyy ihmetellen: ”Missä še muailma on? Minne šie mänet?” Skokku röhähtäy lisyä ta vaštuau: Še on niin etähänä, jotta šie miun čikko pieni, šie et šitä malta.” Koko pereh istuu ihan hil’l’asešti. Hyö kaikin smietitäh, mi še šemmoni muailma on.

Tuaš Skokku avuau šuuren šuuh. Hiän muhiu korvašta korvah: ”Muailmah on pitkä, pitkä matka. Miun pitäy hypätä tuhannen tuhatta hyppyö leheltä toisella, jotta piäšen meijän lammilla hoš puron šuuh. Šiitä miun pitäy uija pitin puruo, jotta mie voin hypätä uuvvella lammilla uuvvella lumpehen lehellä!”

”Šieläkö še muailma on? Uuvvella lumpehen lehelläkö?” kysyy kolmaš čikko. ”Ei ni šitä tiijä ”, vaštuau vanhempi veikko. ”Ei šielä ole nikonša kenkänä käynyn!” Vanhempua veikkuo vähä šiännyttäy, kun hiän ei iče ollun kekšin lähtie muailmua kaččomah. ”Kotvan ajan piäštä mie šen tiijän”, šanou Skokku. ”Mie mänen muailmalla! Mie olen kaikista rohkein meijän pereheššä!”

Muamo ta tuatto ollah ihan hil’l’okšeh ielläh. Tuatto smiettiy, mimmosie varattavie aseita hiän oli vaššannun, konša nuorena miehenä läksi muailmalla. Hiän smiettiy ta šiitä šanou: ”Mäne poikani, mäne ta niä muailma. Tule takasin, konša olet vaššannun kaikki muailman varut!”

Muamo niise smiettiy. Hiän smiettiy, mimmosie varattavie aseita hänen pieni poikah näköy muailmalla. Šiitä hän šanou: ”Mäne poikani, mäne, kun tullou šiula ikävä, tule jälelläh!”

Ukko harmuapartani kaččou viisahalla šilmällä pojanpoikah ta virkkau: ”Punukkaisen, rohkie Skokku, mäne šie kaččomah, mimmoni muailma on meijän lammin ulkopuolella. Mäne ta vallota muailma! Myöššy, konša šiun šiän on täyši muailmua!”

Ämmö istuu lehen laijalla ta tikuttau šukkua. Hiän muhiu, oijentau skokunakäteh, šilittäy Skokku-pojan piätä hel’l’äšti ta šanou: Niise mie šanon šiula, mäne! Mäne ta niä mimmoni ihanaini muailma meilä on ympärilläh. Mie tikutin šiula taikašukat. Konša šie vejät nämä šukat jalkah, šie muissat kaikki ämmön opaššukšet. Kun et huomanne, jotta šiula šukat on jalašša, kaikki mänöy hyvin, mäne reippahašti eteh päin. Kun šukat oltaneh jykiet, hyppyä mualla, on aika noušša kuivattelomah, jotta et šua krippie. Kun šukat oltaneh kuivat, čukella, jotta ei päiväni pissä. Konša šukat ruvetah puristamah, šiun on aika kiäntyä kotih. Kotvan Skokku smiettiy, ni mitä kaikki šanottih. Šiitä hiän vetäy taikašukat jalkah ta muha korvissa karjahtau: ”Nyt mie mänen!”

Niin läksi Skokku muailmalla. Hiän čukelti lampih, jotta vesi pörškähti. Pereh kaččo, konša pieni skokunanpoika matan piäššä nousi vejen pintah, hyppäsi lumpehen lehellä ta jatko matkua hypellen. Hiän ei kaččon peräh! Lumpehet äijälti tuokšuttih. Ne muaniteltih Skokkua eteh päin kohti puron šuuta ta šuurta tuntomatointa.

Skokku čukelti puroh kešellä ahvenen poikasien parvie. Pojat ilahuttih uuvvešta tovarissašta ta pakautettih hänet uintikilpah pitin puron jovekši levenijyä uomua. Ilosešti pyörien hyö kaikin mäntih järvellä päin. Šen šuulla ahvenet kiännyttih jälelläh kotih ta Skokku jatko uintie järvellä. Šukat ruvettih painamah jaloissa. Oli aika kačahtua paššuajua rantua. Hupš! Ta Skokku oijenti čorppah rantaheinikköh.  Lämmin päiväni heitti kiloh märän skokunan piällä. Pitkä uintimatka vaivutti, ta kotvasen ajan piäštä kuulu heiniköštä jykie kuoršauš.

Makuajan skokunan šuolissa alko nälkä raukuo. Korentoiset, ukonlampahat, kärpäset, čakat, kaikensorttiset itikät liijeltih Skokun ympärillä. Hiän laisašti avasi šuuren šuuh, haikotteli ta ummisti šuuh. A vot, niin oli šuu täysi itikkyä. ”Lounahan aika”, Skokku hokšasi. Kyllähisenä, maha täytenä hiän alko kačella, kuunnella, haissella, makuššella. ”Tiällä muailmalla ollah erimoiset iänet, erimoiset tuuhut, erimoiset värit”, tuumau Skokku iäneh. ”Erimoini kaikki!” ”Koissa kaikki on šamanmoini, tiälä erimoini”, hiän pyörittäy piätäh.

Jaloissa olijat šukat ruvettih tuntumah kuivilta. Čukelluš järveh ta uinti kohti uutta! Aika kulu leheltä lehellä hypellen, uušien skokunašeukkujen kera veješšä ta hiekalla kisuallen. Päiväni paisto lämpimäšti, iltašella viileni mukavašti, tumanto laški niitulla, yöllä kuulu kuikan huuto. Kulukuun kierto još toiniki. Ka šiitä nousi tumma pilvi, vihmu, tulta iski. Skokku hytrötti lumpehen lehen alla.  Hiän muisti, mimmoni oli hänellä varu šiämeššä, konša hiän iellisenä piänä kiärmehen kohtasi rantahietiköllä. Ta hiän muisti, miten kauhieta oli rantaniityllä, konša haukka kierti taivahalla ruokua eččimäššä. Šiitä hiän muisti muamon, tuaton, čikot, veikon. Ta tuulet ajettih jyrypilven pois, päiväni tuaš paisto, kiuru kikerti. Skokunapoika matkuah jatko.

Näin mäni aikua monta. Eryähänä huomenekšena Skokku hokšaši, jotta šukat purissettih. Enämpi ei varpahat mahuttu liikkumah šukissa. Varret oli lyhetty.  Hiän oli kašvan! Jalat kylmettih. Mieleh tuli ämmö armahuš. Hiän šano, jotta kotih kiänny, konša kylmä käy čorppih ta šukat purissetah. Mieleh nousi viisaš ukko, ken šano, jotta kotih lähe, konša šiän on muailmua täysi. Tuatto, rohkie mieš, hiän šano, jotta myöššy, konša olet muailman varut vaššannun. Ta šiinä iski ikävä: armahat muamo, čikot, veikko, koko pereh!

Skokku jakšo šukat, jätti ne rippumah olen piäh, poimi kaunehimmat kukat, luati niistä lentan, kierti šen kaklah ta čukelti.

Ilta viilenöy, tumanto laškou niitulla, pereh kuuntelou pienet korvat terävänä, šuuret šilmät šelkäselläh, kun Skokku Šuurišuu starinoiččou muailmašta. Pienin čikko pikkaraini šilittelöy ilosena kukkakehyä, vuottajaistah. Veikko haukkiu henkie ta smiettiy ičekšeh, jotta hyvä on pisyö kotirannašša.

Skokuna lehen alla peitošša

Kuva: Pixabay