Ohjavuo karjalankielizen Paginpertin avuandan tuvekse

Karjalan kielen elvytysprojektu on jälgivuozinnu tugenuh karjalankielizien Paginpertilöin avuandua Suomen eri čurile ezimerkikse maksamal tilavuogrua. Talovehellizen tuven ližäkse elvytysprojektas on pakittu nevvuo da ohjavuo, kudamii on nygöi kerätty täh tekstah.

Mi on Paginperti?

Paginperti on vällymuodoine paginkluubu, kudaman tarkoituksennu on tarita karjalankielizile da karjalan kielen suvaiččijoile mahto kehittiä jogapäivähisty kielenmaltuo da tuttavuo toizih karjalankielizih. Ezmäzen Paginpertin avattih omatahtozet ruadajat Jovensuuh vuvvennu 2016, da vuvves 2022 algajen ruandua on vedänyh karjalan kielen elvytysprojektu. Vuvves 2023 algajen Jovensuus on kerävynnyh alguperäzen Kaikkien Paginpertin ližäkse juuri nuorih niškoi avattu Nuorien Paginperti, kudamas paginan tiemat vallitah nuorien mielien mugah. Jovensuun ližäkse Paginpertilöi on vuozinnu 2022–2023 pietty vähimyölleh Helsingis, Tamberel, Turrus, Oulus, Kuopios da Jyväskyläs.

Paginpertin piendäh niškoi ei ole varzinazii siändölöi, eigo vedäjäl pie olla tiettyy opastustu libo aijembua kogemustu paginkluuban viendäs.

Kus algua?

Tahtonet avata Paginpertin ičces čurale, maksau ezmäi sellittiä, ongo alovehel innokastu paginkanzua. Oman lähäzen piirin ližäkse voit ottua yhtevytty ezimerkikse Karjala-yhtistyksih libo kerduo pluanois socializes medies. Paginpertin piendäh näh ei tarvita suurdu joukkuo, ga organizuičendu on kebjiembi, tiedänet ozanottajua da ližäkse vähimyölleh yhten ristikanzan, kudai voi ruadua vedäjänny.

Paginperti voibi kerävyö ezimerkikse misgi julgizes kohtas libo vuogratus tilas. Vuogratut tilat päitäh Paginpertilöih niškoi parem, migu julgizet kohtat enne kaikkie sit, konzu niilöis on keitändyperti koufein- da čuajunkeitändäh näh. Äijis kunnis on huovistu vuogratilua. Toiči tilua voit käyttiä sežo ilmai, ollou organizuittu ruandu voittuo tabailematoi dielo da sen organizuiččii ezimerkikse pieni yhtistys libo muu yhtehistö. Ilmastu da huovistu tilua on kerätty yhteh kohtah ezimerkikse Pagolasavun Järjestöhaudomon Tiloja järjestölle -sivule (linku) da kundien da linnoloin omile saitoile.

Jo edukyndeh maksau piättiä sežo, konzu da kui puaksuh Paginperti kerävyy. Puaksuh Paginpertit ollah kerävytty kerran kuus. Argi-illat da nedälinloppuloin ehtät ollah oldu kaikkii pättävembät aijat.

Konzu tiijos ollah vähimyölleh yksi vedäi, joukko paginpertilästy, vastavundukohtu da ezmäzen vastavundan aigu, on Paginpertii hyvä reklamiiruija ezimerkikse somes. Paginpertilöih näh on kirjutettu Instagramas da Facebookas. Mallii voit kaččuo ezimerkikse Tamberen (@tamberenpaginperti), Kuopion (@paginpertikuopios) da Helsingin (@paginpertipialinnas) Paginpertilöin Instagram-käyttäjil. Paginpertilöi voijah reklamiiruija sežo elvytysprojektan sähköpoštulistal – työnnäthäi kučun tapahtuman sähköpoštači adressah karjalanelvytys@uef.fi.

Vedäjän tehtävät

Paginpertin vedäjäl ei pie olla tiettyy opastustu libo eričysmaltuo – himo paginah da Paginpertin piendäh tävvytäh. Yksikai on tärgei, gu jo Paginpertin planiiruičendan aigua vallitah vähimyölleh yksi ristikanzu, kudai voi ottua Paginpertin viendyvastuon. Vedäi vastua libo vedäjät vastatah paiči muudu viestindäs da vastavunduaijoin valličendas da ollah yhtevyös mahtollizeh tilan vuogruajah.

Vedäjän tärgiembät tehtävät ollah paginan ohjuandu da sen karjalankielizenny piendy. Puaksuh vedäi voibi ottua ozua paginah, kui toizetgi paginpertiläzet, eigo hänen rouli vältämättäh eruo toizien ozanottajien roulilois. Ruvennou pagin hillenemäh, voibi vedäi oppie jatkua sidä da tuvva paginah uuttu tiemua. Vedäi voibi edukyndeh keksie ezimerkikse abukyzymyksii, pagintiemoi libo kebjielöi tehtävii (kačo Ruandan muvvot), kudamien vuoh pagin voibi jatkuo hil’l’ažuon jälgeh. Tärgei on, gu Paginpertis voit käyttiä kaikkii murdehii libo mugasanottuu segakarjalua, eigo ni ezimerkikse ”opastujan karjala” ole huigei.

Hos Paginpertis voitgi paista oman kielenmalton mugah da käyttiä abukielii, maksau pagin oppie pidiä mahton mugah karjalankielizenny. Sendäh on hyvä, gu vedäi pagizis karjalakse vähimyölleh hyvin libo gu hänel olis abuniekannu kebjieh da välläh pagizii ristikanzu. Konzu vedäi huomuau, gu paginan kieli vaihtuu suomeh libo mihgi toizeh kieleh, voibi häi mahton mugah ezimerkikse kiändiä jygiet sanat libo vediä paginua eri čurah karjalankielisty abukyzymysty käyttäjen. Karjalah vaste opastui ristikanzu voibi sežo olla Paginpertin vedäi, da Paginpertis piädielo on yhtes opastumine.

Ruandan muvvot

Välly da kebjieh ohjattu pagin

Piädielo Paginpertis on karjalankielizen paginkontekstan luajindu: sendäh välly libo enimite kebjieh ohjattu pagin on ruandan keskes. Se, äijälgo paginua maksau ohjata, rippuu paginpertiläzien kielenmaltos. Enimyölleh karjalah vaste kodvazen opastunnuot ristikanzat voijah tarvita ohjuandua da abukyzymysty, ga kebjieh pagizijat voijah pidiä lujah ohjattuu paginua rajoittajannu. Paginperti roihes ainos paginpertiläzien mugazekse. Ezimerkikse Jovensuus on ruattu nenga, gu vedäi ezmäi kyzyy ozanottajil heijän dieloloi yhten libo kahten abukyzymyksen vuoh, min jälgeh paistah läs libo kogonah ilmai ohjuandua. Ollou paginpertilästy äijy, heijät voijah paginan kebjendämizekse dieloloin kyzyndän jälles libo kerras vastavundan allus jagua pienembih joukkoloih, omih stolih.

Erähis linnois on olluh tavannu vallita jogahizele vastavundale oma tiemu. Tieman valličendu kebjendäy paginua enne kaikkie sit, konzu suuri vuitti paginpertiläzis on opastunnuh karjalah vaste kodvazen. Täs tapahtukses paginpertiläzet voijah, tahtotanneh, tuttavuo tiemua koskijah sanastoh jo edukyndeh, da vastavundoingi piäpaino voibi olla vällän paginan sijah opastundas. Ollou Paginpertis karjalakse ylen hyvin maltajua ristikanzua, voijah toizet ozanottajat, tahtotanneh, duumaija tiemah liittyjii sanoi da fruazoi, kudamii hyö ei tietä karjalakse. Karjalakse parem maltajat voijah avvuttua estämäh tilandehii, mittumis on aijemba olluh kielen- libo koudanvaihtandua. Paginpertis voijah sežo azuo kogonah uuttu sanastuo yhtes.

Sanakižat

Paginpertilöis puaksuh kižatah sanakižoih. Karjalan Sivistyssebru on jullannuh kaksi Katerina Paalamon da Sanna Hukkazen luajittuu karjalankielisty sanakižua. Kižois yksi on luajittu lapsih niškoi da toine on vähästy jygiembi versii aiguhizih näh. Mollembat kižat perustutah Paalamon da Hukkazen aijemba jullattuh Adaman gruunu -kuvasanakniigah. Kižan kartit on kirjutettu karjalan kaikil piämurdehil (kiändänyh vienankarjalakse Olga Karlova da livvinkarjalakse Ilja Moshnikov) da päitäh sendäh ylen hyvin kieleh opastundah suurembalgi joukol. Kižoi voit tilata Karjalan Sivistyssebran verkolaukas (linku).

Paginpertilöis on puaksuh käytetty ičen luajittuloi sellitä sana -kižoi. Kebjevin versii on moine, kudamis bumuagulippuzile on kirjutettu sanua karjalan ei murdehil. Jogahize kižuaju ottau yhten lippuzen da sellittäy sen sanan Alias-kižan siändölöin mugah, toizet arvatah. Kižua on kebjei mugavuttua da sen vuoh voit tuttavuo erijyttyzih tiemusanastoloih (ezim. talvisanasto, uvvissanat, syömissanat).

Koufeit-čuajut

Paginpertilöis on puaksuh keitetty koufeit-čuajut da syödy yhtes, konzu sih on mahto. Paginpertilästy on kehoitettu ottamah keräle päppilöi da toizii syömizii. Päppilöile, piirualoile da toizile välipaloile voijah luadie karjalankielizet nimilippuzet, gu syömissanastogi tulis tuttavakse.

Luvendot

Silloi-toiči Paginpertis on pietty eriluadustu karjalan kieldy da karjalažuttu koskijua luvenduo. Parahas tapahtukses luvendot voijah kehoittua paginpertiläzii käyttämäh karjalua puaksumba, da luvendot ohjatah sežo välliä paginua. Luvendon organizuičendu on vedäjile kohtalazen kebjei dielo, sendäh gu pagizii voibi ottua ozua loittuopäi (Zoom libo Teams) da eliä kustahto muijal, ei paginpertin piendykohtas.

On tärgei tiediä, gu luvendo viey enäm puolii Paginpertin aijas. Piädielo Paginpertis on välly pagin, kudamua luvendoloin on hyvä tugie. Ezimerkilöi luvendoloin tiemois lövvät paiči muudu karjalan kielen elvytysprojektan blogan Paginapertti-sivul, kudamal jullatah kuččuloin ližäkse lyhyččäzii raportazii jo piettylöis vastavundois.

Gost’at

Luvendoloin ližäkse Paginpertih voibi kuččuo tostu gost’ua – voit käyttiä mielikuvitustu. Jovensuun Paginpertis on nähty ezimerkikse teatruozutus da monolougu da pietty kniigoin da videosarjoin julguandupruazniekkoi.